HANSARD

KINGDOM OF LESOTHO

PARLIAMENTARY DEBATES

DAILY HANSARD

OFFICIAL REPORT OF THE SENATE

6th Meeting – First Session

Eleventh Parliament

Date: Wednesday 9th April, 2025.

LENANE LA LITHO TSA NTLO EA MAHOSANA TSA PARAMENTE EA LESHOME LE MOTSO O MONG

1.Hon. Seeiso B. SeeisoPrincipal Chief of Matsieng
2. Hon. Joel A. MotšoenePrincipal Chief of Leribe
3.Hon. Sempe Gabasheane MasuphaPrincipal Chief of Ha ’Mamathe, Thupa-Kubu, Teya-Teyaneng le Jordan
4.Hon. Mamolapo M. Q Majara Principal Chief of Ha Majara
5.Hon. Tumane MatelaPrincipal Chief of Makhoakhoeng
6.Hon. Moeketsi Moletsane IIPrincipal Chief of Taung
7.Hon. Lerotholi Mathealira SeeisoPrincipal Chief of Mokhotlong
8. Hon. Lerotholi L. Seeiso   Principal Chief of Likhoele
9. Hon. Theko D. BerengPrincipal Chief of Phamong
10.Hon. Mojela T. MakhaolaPrincipal Chief of Qacha’s Nek
11.Hon. Seeiso S. H. NkuebePrincipal Chief of Quthing
12.Hon. Nthupi A. Bereng                     Principal Chief of Rothe, Masite, Serooeng, Letšeng, Kolo Ha Mohlalefi le Thaba-Tseka Ha Ntaote
13.Hon. K.L.K Khoabane Principal Chief of Thaba-Bosiu
14.Hon. Mitchel S. MaamaPrincipal Chief of Ha Maama
15.Hon Moholobela M. Moholobela Principal Chief of Matelile
16.Hon. Bereng G. Seeiso Api  Principal Chief of Ha Ramabanta le Kubake
17. Peete Lesaoana PeetePrincipal Chief of Koeneng le Mapoteng
18.Hon. ’Mako T.MohalePrincipal Chief of Tajane, Ha Moetsana le Ha Mohale
19. Hon. Khoabane T. MojelaPrincipal Chief of Tebang, Tšakholo le Ha Seleso
20. Hon. Retšelisitsoe Mopeli Principal Chief of Botha-Bothe
21.Hon. Pontšo S. MathealiraPrincipal Chief of Tsikoane, Peka le Kolbere
22.Hon. Qeto Sekonyela Principal Chief of Malingoaneng
23.Hon.’Mawinnie KanetsiSenator
24. Hon. Lebona KhoaeleSenator
25. Hon. Thabiso LebeseSenator
26. Hon. ‘Maphakiso LebonaSenator
27. Hon. ’Mabataung Patricia                                MokhathaliSenator
28. Hon.Sehlooho HenryMonatsiSenator
29. Hon. ‘Makholu MoshoeshoeSenator
30. Hon. Neo Matjato MoteaneSenator
31. Hon. Seabata MotsamaiSenator
32. Hon.Richard RamoeletsiSenator
33. Hon. Limpho TauSenator

PARLIAMENT OF THE KINGDOM OF LESOTHO

SENATE CHAMBER

Wednesday 9th April, 2025

The House assembled at 10:30 a.m.

(MADAM PRESIDENT in the Chair)

PRAYER

The Chaplain led the House in Prayer

ANNOUNCEMENTS FROM THE CHAIR

MADAM PRESIDENT : Litho tse Khabane, ke kopa hore ke le lumelise le ho le amohela letsatsing la kajeno.

Ke amohele Matona a tlileng ka Ntlong ho tla araba lipotso.

LITSEBISO TSA LABORARO LA LA 09 ‘MESA, 2025:

 1. Litho tse Khabane, hang ha Ntlo e phomola hosane, Labone la la 10 ‘Mesa Komiti ea Ketsa Molao e tla kopana ka mona ka Chamber le Lekala la Social Development ka Sets’oantso sa Molao sa Children’s Protection and Welfare (Amendment) Bill, 2023.

2. Hape, Litho tse Khabane, hosane ka Labone Ntlo e tla fetisa Tlhahiso ea Honourable Senator J.A Mots’oene ha ‘moho le ea ho phomotsa Ntlo sebakeng sa phomolo ea Paseka, ‘me Notice e joalo ea Motion o joalo e teng le e fuoe ho marang rang joale ka ha re lumellaneng.

Next item, Mr. Clerk

ORAL ANSWERS TO QUESTIONS

MADAM PRESIDENT: Honourable Senator Maama.

HONOURABLE SENATOR MAAMA: Kea leboha, ‘M’e President.

Ke ise hlompho ea ka ho Matona a Khabane le ho Ntlo e Khabane ea Senate.

 ‘M’e, ke ema mona ka potso ea mashome a ts’eletseng a metso e mehlano.

QUESTION 65: CONSTRUCTION OF A BRIDGE ACROSS THE RIVER AT HA TSOINYANE, ROMA

Honourable Senator M.S. Maama asked the Minister of Public Works and Transport if he is aware of cessation of operations to construct a bridge across the river at Ha Tsoinyane, Roma, in HaMafefooane area, as building materials had been mobilized on site to commence construction, and yet heavy current rains hinder the smooth movement of commodities?

If the Minister is aware, how soon shall the Ministry intervene for commencement of construction?

HON.SENATOR N.M. MOTEANE (MINISTER OF PUBLIC WORKS AND TRANSPORT): Kea leboha, ‘M’e President.

Ke kopa ho araba potso ena ea Morena oa ka oa Maama ka mokhoa o tjena:

Leha borokho bona bo ikarabella Lekaleng la Puso ea Libaka le Borena, Litaba tsa Lehae le Sepolesa, re ile ra mengoa ho kenya letsoho tokisong ea bona kamor’a ho hlokomela hore Lekala leo leha le ne le se le bokelletse thepa, empa tataiso le botsamaisi bo ne bo hloka hore re mpe re kene.

Ha re hlahloba thepa e neng e le teng ra bona hore, ache, thepa ena ehlile e ne e ke ke ea jara mosebetsi oo! joale re ikelelitse ho boela re thusa ka botsebi boo ba rona, ekasitana le ho bokella thepa, ‘me taba ena e se e kene selemong sena sa lichelete. 

Ke tebello ea rona hore mokonteraka ea ntseng a lokisa tsela e tlohang St. Michael ho ea fihla St. Joseph Hospital o tla b’a s’a kheloha moo a hloma borokho boo.

Kea leboha, Mohlomphehi.

[LIATLA]

MADAM PRESIDENT : Setho se Khabane, u khotsofetse haholo potsong ea hau le Litho tse ling?

HONOURABLE SENATOR S.M. MAAMA: Ka ‘nete ke ne ke se ke ntse ke opa liatla, ‘M’e President, le pele a qeta. Ke khotsofetse haholo. Sechaba seno sa haeso se ne se le tlokotsing e ts’abehang!

Kea leboha, hle, ‘M’e.

HONOURABLE SENATOR H. MONATSI: Ke u lebohe, ‘M’e President.

Ke ‘ne mpa feela ke thabetse Mohlomphehi Ntate Letona ha a bua ka taba ena ea marokho hore a ka hopole ka Mapholaneng.Noka eane ea Khubelu haesale e nka marokho kaofela.

Ka’nete a ka mpe a re hopole le rona. Bao ba ntseng ba khelo- kheloha ba ea koana, ba khelohele ka Mapholaneng ka moo, ka ‘nete.

Kea leboha, ‘M’e President.

HONOURABLE N.M. MOTEANE: Kea leboha, Senator, ka potso eo e nyanyeletsang.

Ka ‘nete ehlile nakong ena ea selemo –  hona Selemong sena re bona re na le mathata a marokho ke marang-rang mona ho nts’o thoe le ka mona ka Leribe ke ne ke ile maoba le maobane ra fumana hore ehlile ka ‘nete network e ea hampe.

Re tlanne re shebe, Mohlomphehi, re tla sheba le hona ka Mapholaneng hore na hana ke bofe bona bo t’soereng Sechaba habohloko.

 Feela empa ka ‘nete re ntse re sebetsana le litaba tsa marokho, ‘me tsona re batla re hle re li sebetse hona joale.

Kea leboha.

MADAM.PRESIDENT: Potso e hlahlamang, Setho se Khabane Morena oa Lioli.

HON.SENATOR.S.K. MASUPHA: Mohlomphehi, le nna ka mokhoa o t’soanang ha ke lumelise, ke lumelise uena, Madam President, Tafole ea hao, Bahlomphehi Matona a teng letsatsing lena, Bahlomphehi Litho tsa haeso le bana b’eso mane Gallery.

Ke ema mona ka Potso ea mashome a ts’eletseng a metso e supileng.

Kea leboha, Mohlomphehi.

QUESTION 67: ENLIGHTENMENT ON TEMPORARY EMPLOYMENT AT THE MINISTRY OF HOME AFFAIRS*

To ask the Minister of Local Government, Home Affairs, Chieftainship and Police to enlighten the House on the Ministry’s policy and practices surrounding temporary employment at Home Affairs. Given the importance of transparency, fairness, and

 workforce stability within our government institutions, the Minister should highlight the following:

  1. Hiring criteria processes aligned with our national employment regulations.
  2. Payroll of the temporary employees in this financial year 2024/2025, and the departments they are employed for.
  3. Standard duration for these temporary positions and terms and conditions for their renewal.
  4. Measures in place to provide equitable support to temporary employees on job security and benefits such as health coverage, pension contributions, or paid leave, similar to permanent employees.
  5. Accessibility of opportunities for professional development to enhance skills and job performance of these temporary employees.
  6. Treatment and payment comparable to permanent employees performing similar duties.

HON. L. LEBONA (Minister of LOCAL GOVERNMENT, CHIEFTANCY and POLICE): Kea leboha, Bahlomphehi.

‘M’e President, ntumelle ke tle ke arabe Potso ena,. Che!  Leha ke sa e arabe hakaalo-kalo, empa ke mpe ke hlalosetse Ntlo e Khabane ena hore Potso ena eo ke e botsitsoeng ke Morena oa ka oa Lioli, ka ‘nete ke Potso eo e  ntseng e le ka makhotleng ka case number CIVAPN0272/2024, ka hona re

 ne re kopa hore re se ke ra e araba; haholo joalo kaha e ntse e le ka makhotleng.

Kea leboha.

MADAM.PRESIDENT: Morena oa Lioli, taba ee ea hore Potso ee e ntse e le ka makhotleng u n’u sa e hlokomela Ntate?

HON.SENATOR.S.K.MASUPHA: Mohlomphehi, taba ena ea hore taba ena e ka makhotleng ke ne ke sa e hlokomela hakaalo-kalo, empa ha mpe ke supe, Mohlomphehi, hore ke ile ka e sheba ka leihlo la ka ke le Moeta-Pele oa Sechaba ke bile ke le Setho sa Ntlo e kaholimo ea Senate.

Haele bonnete Lipotso tsa mofuta ona –  tsena tse tlang ka Matlong ana a rona a mabeli, rea be re li jaretse sechaba, ka hona ke utloa Letona la ka leo ke le ratang le le sechele haholo hore taba ena e ntse e le ka makhotleng, ‘me ke utloa e sa re, qi! Ke re ha e re, qi, hobane karabo feela ea hore nyeoe e teng ka makhotleng ha e’a fella. Ke ne ke utloa ekare e ne e lokela  e be e bont’se le nomoro ea nyeoe. Ke mametse Mohlomphehi ha a e hlalosa o itse ke CIVAPN, feela taba ena, Mohlomphehi, ke taba ea tsekisano, ’me haele taba ea tsekisano ke utloa ekare e ne e  keke ea thibela Ntlo ena hore Potso e ’ne e tl’o tla arajeloa ka koano.

Ke hobane ka mona ke Ntlo ea Paramente,  ‘me Paramente ke Ketsa-Molao, Ketsa- Molao batho ba kahar’a eona ke batho ba Sechaba, ba arabelang litaba tsa Sechaba.

MADAM.PRESIDENT: Kea hopola hore potso ena ea hao Tafole e ile ea ka ea u eletsa ka eona hore ha rea lokela hore re ’ne re e botse ha e se e le mothating onaka

botsebi ba eona ba Molao, hore joale leha re le Ntlo e kaholimo hakaalo_hona le ntho ena ea hore Makhotla, ‘Muso le Paramente_ maoto a mararo ano a hlomphelana mosebetsi oa ‘ona ka kotloloho.

Litaba tseo ha li se li felile ka mono ke utloa eka Letona ha le na bothata ba hore le tl’o u arabela joale le otlolle  hore na ba sebelitse joang, empa hona joale tjena re tla be re tlola molao hore re kena-kenane le litaba tse  seng li le ka makhotleng.

 Ke utloa eka u ile ua fumana boeletsi bo joalo, ’me ka’nete rea leboha hore Letona le ile la tla la ba la tla rapalatsa taba eo hape eo re neng re ntse re na le pelaelo ka eona hore ha ea nepahala.

Potso e hlahlamang, Senator Sekonyela.

HON.SENATOR.Q.SEKONYELA: Ha ke lebohe,Mohlomphehi.

 Potso e nyanyeletsang hona mona, ka uena, ‘’M’e, ke re na ekaba Ntate Letona o hlokometse hore lihoai tsena tsa bo-rona li sitoa ho ngola linku tsa tsona hona joale ka bohlanka ba Home Affairs ka mane ka moo ho ts’oauoang? Ha ba li ngole ba re ha li na tattoo, feela bohlanka bo joalo ha bo eo literekeng mane! Ekaba Ntate o hlokometse? Hona ekaba ke kapele hakae litaba tsee li tlang ho loka?

MADAM.PRESIDENT: Letona le Khabane, ka’nete u s’u nts’u utloa hore Potso ena ke Potso e ncha all together, eo u tla lokela hore u khutlele morao u il’o utloa hore na hothoe ho etsahalang hantle.

Kea leboha, Setho se Khabane, hore ebe u e hlahisitse, joale re tla kopa u tl’o e ngole Potso eo u e ngolle Letona.

Tafole e tla u lokisetsa hore a tl’o e araba a s’a entse liphuphutso tsohle tse lokelang ho etsoa.

HON.SENATOR.P.S.MATHEALIRA: Kea leboha, Madam President.

Kea le lumelisa le Tafole ea hao le Matona ‘ohle. Ka uena, ‘M’e, ke kopa ho botsa Mohlomphehi Letona Potso ea number 68.

QUESTION 68: ESTABLISHMENT OF THE GOVERNMENT ASSETS RECOVERY TASK TEAM-GARTT

(a) Which legal instrument was used to establish GARTT?

(b) Could the Minister elaborate on the scope of work of GARTT?

(c) What have been the challenges and successes of GARTT since its formation?

HON.SENATOR.L.TAU(MINISTER in the PRIME MINISTER’S  OFFICE): Kea leboha, Mohlomphehi Molula-Setulo, Mohlomphehi Mookameli oa Ntlo.

Bahlanka mona ba ngotse Potso ena ka sekhooa, joale ke ee ke rate ha li ngotsoe ka Sesotho, empa leha ho le joalo u ntumelle ke tsoelepele ke e arabe ka tsela eo e ngotsoeng ka eona.

 Ke e toloke ka Sesotho Mohlomphehi?

Ke kopa ke tle ke e toloke ka Sesotho:

Lekhotla la Matona Tulong ea lona ea la 22nd  December, 2022 ka Memorandum oa C32022/1131  le ile la theha sehlopha se shebaneng le ho batlisisa esita le ho khutlisa thepa ea ’muso (Government Assets Search and Recovery Task Team), ’me mesebetsi ea team ena e ne e le, har’a tse ling, ho sebetsa le makala ‘ohle a ’muso ho sheba hore na  ekaba ke thepa efe ea ’muso –  e ba ke a movable kapa e seng movable –  lits’a, makoloi , plant le tse ling, ho shebana le lit’sa tseo ebang mohlomong li matsohong a batho ka bo mong le ho sheba hore na lits’a tseo li ne li entsoe allocate kapa li fanoe ka molao kapa ka ntle ho molao.‘Me sehlopha seo se boele se hlahlobe lithepa tsohle tsa ’muso tse movable le tse immovable literekeng tsohle tsa naha.

 Ke ntse ke bala mesebetsi ea sehlopha sena. ‘…ho fumana palo ea matlo a entsoeng allocate a ’muso ho liofisiri tsa ’muso le hore na ebe ke afe a lokelang hore  ebe a lefelloa li rente. Ho batlisisa lit’sa tsa ’muso le matlo le ho fumana hore na ke afe a entsoeng transfer ho batho ka bo mong, ho fumana matlo a ’muso le lit’sa tseo e bang li kalingoanoe ho mekhatlo e ikemetseng, eleng NGOs.

Ka morao ho tsena tsohle ba fane ka raporoto ho Letona le ikarabellang ebile ele letona Ofising ea Tona-kholo le ho etsa khothaletso ea hore na ke life kapa ke efe thepa ea ’muso e lokelang hore e etsoe recover kapa e khutlele ’musong. Ho nts’a kapa ho etsa evict batho ka bo mong bao e ka bang ba kene matlong a ’muso kapa lits’eng tsa ’muso ka thoko ho molao kapa ka ntle ho tumello. Le mesebetsi eo ebang mohlomong e ka ba thusa patlong ena ea thepa ea ’muso le ho e khutlisa(recovery).

Ke kopa ke kene liphephetsong kapa ho li-achievements tseo sehlopha sena se seng se li fihletse ho fihlela hajoale.

Sehlopha sena se atlehile ho aha sesiu sa lit’sa se kenyeletsa le tse  se nang matlo tsa ’muso tse sekete,

makholo a mararo, mashome a mabeli, a metso robong(1329) e le sisiu sa matlo kapa lits’a tseo e bang mohlomong ke tsa ’muso, ’me ho tsona sehlopha sena se se se atlehile hore se tise maemo a tse makholo a mabeli, mashome a mararo a metso e ‘meli (232). That is, 323 sites have been verified by inspection and confirmed as government sites out of 1329.

E ‘ngoe ea likatleho tsena ke hore e ‘ngoe ea li-company mane toropong ea Hlotse e bitsoang Mochochonono Holdings e se e ile ea etsa surrender lipoloto tse peli ho sehlopha sena. E ne e le poloto ea nomoro ea 25122/430 le 25122/431 tse seng li entsoe consolidate ka ts’ebelisano-‘moho le ba lefapha le ikarabellang tabeng ea kabo ea mobu.

Li entsoe ‘consolidate’ nomorong ea 25122/10442 (ke ne ke itse li entsoe surrender ke company e bitsoang Mochochonono Holdings, Toropong ea Hlotse).

E ’ngoe ea boraro ea likatleho tseo re seng re li fihletse ke hore sehlopha sena se se se sebetsane le ho bona hore lits’a tse ka bang lekholo le mashome a mane (140) tsa ‘Muso li se li entsoe survey ke L.A.A kahare ho toropo ea Maseru, ‘me tsona li ne li hlile li le mathuleng a hore ebe li ka ikukeloa illegally (vulnerable to be taken illegally)!

Exercise ena kapa mosebetsi ona o ntse o tsoela-pele, Mohlomphehi, ‘me ke lits’a tseno tse 140 tse seng li entsoe survey.

Katleho e ‘ngoe ea bohlano ke hore lits’a tse 25 li ile tsa etsoa recover ho batho ba neng ba li nkile (25 sites were recovered from people who were illegally occupying them). Hantle-ntle ba ne ba se ba hlile ba li nkile.

Out of those 25 sites tse ling tsa tsona li ntse li le lipatlisisong, empa tse leshome tsona li se li na le criminal cases tseo lipatlisiso tsa tsona li seng li qetuoe, ‘me ho se ho emetsoe public persecution hore e tsoele-pele ka mosebetsi oa lits’a tseno tse leshome.

Tse ling hape tse leshome ho tsona tseno tse 25 tseo e leng tsa ‘Muso ho ntse ho tsoeloa-pele ka tsona ka bokena-lipakeng (mediation process ke Land Administration Authority e leng L.A.A).

E leng hore out of the 25, tse leshome lipatlisiso li felletse, ke taba ea hore feela Bochochisi bo kenye linyeoe tsa Litlolo tsa Molao (Criminal Cases) ha tse leshome tsona ho ntse ho tsoeloa-pele ka mediation process tlas’a tataiso ea L.A.A.

Katleho ea bots’elela ke hore lipatlisiso tsa mathomo li bonts’itse ha ho na le movable properties (makoloi, yellow plant le tse ling) tse sekete, makholo a ts’eletseng, mashome a supileng a metso e robong (1,679) tse tiisitsoeng e le tsa ‘Muso. Kahare ho tsona, 1,582 ke makoloi, ‘me tse ka hakanyetsoang lekholong ke ho ka bitsoang yellow plant.

Sehlopha sena se se se entse recover likoloi tse peli le terekere, tseo e leng tsa ‘Muso. Ho boetse ho na le likoloi tse mashome a supileng a metso e ‘meli (72 Government vehicles) tse fumanoeng li le li-workshop ho ea lokisoa (mechanical workshops) e le ka lebaka la hore ‘Muso o kolota li-garage tse joalo.

Ho boetse ho na le li-Mercedes-Benz tse hlano (5) tseo e leng tsa ‘Muso oa Lesotho tse  ntseng li le mane Garden City Motors e neng e tsejoa ka John Williams in Bloemfontein, e ntse e le ka lebaka la hore ‘Muso oa Lesotho  oa kolota.

Katleho ea bosupa ke hore sehlopha sena se entse recover 2 laptops and desk top computers ho tsoa ho bahlanka ba nako e fetileng ba ‘Muso, 3 from our Government Officials. These computers were allocated to the above mentioned persons ha ba ne ba ntse ba ntsoe deploy Ofising ea Mohlomphehi Tona-Kholo nakong ea Puso e fetileng, ‘me they have been recovered.

Liphephetso tse teng, Mohlomphehi, ke hore sehlopha sena se ile sa etsoa establish ka Cabinet Paper, ‘me se lokela hore se fumants’oe matla a molao. Re ntse re le mothating o lokisang hore ha re sheba ts’ebetso le boima bona ba teng boo re neng re sa bo etsa anticipate re tle re bone hore re etsa some legal instruments hobane ka nako e ‘ngoe u tla fumana hore ha ba fihla moo ba batlang thepa teng ho ee ho be le lipotso tsa hore na, “ha na le bo-mang lona?’

Kea kholoa ke eona phephetso e kholo eno, Mohlomphehi.

Kea leboha.

[Liatla]

HON. SENATOR P.S. MATHEALIRA: Kea leboha, ‘M’e.

Ke kopa ho etsa follow up question mona.

Karabo ea hau, Ntate, kea e leboha. Ke leboha le likatleho tseo tseo sehlopha  se li entseng, feela, Mohlomphehi Letona, batho bana ba hau ka ‘nete boits’oaro ba bona ha bo botle. Ke soabile ho cho joalo!

Kea kholoa ke ne ke batla hore re tsebe hore na ba ipapisitse le Molao ofeng ha e re ha ba fihla ho motho ba batla motho litokomane ebe bona ha ba nts’e tsa bona tse pakang hore sets’a ke sa ‘Muso. Re na le liofisi tse kang L.A.A eo ba ka eang ho eona.

Haeso mane ba ile ba fihla ho Morena eaba ba ipulela mamati, ba raha lintja. Ba tla ka lithunya, ‘me sena se ts’osa batho! Ba ne ba le fully armed eaba ba fihla ba re morena o iphile sets’a ke sa ‘Muso a nts’e litokomane. Morena eno ebile o balehetse Makhotleng a Molao, hobane joale ba a mo hlekefetsa.

Holim’a ba se ba ntse ba entse joalo, ba ile ba khutlela Ofising ea haeso! Ha re tlameha hore re lule fats’e re bue, ha se batho ba nang le mamello, Mohlomphehi Letona, batho bana ba hau ha ba hlomphe!

Ofising ea haeso ke ne ke ntse ke sebelletsa motho ea hlokahelletsoeng ke monna Afrika Boroa hore a tle. Ha ba fumana motho at the reception ba batla hore bona ba isoe ka Ofising ea Morena oa Sehlooho, ka moo a ntseng a bua le motho enoa ea hlokahelletsoeng. Ha hothoe ba emele hore ba tle ba isoe, ba ikisitse! Re tsekile lemati le bona. Lemati leno ebile ha le sa sebetsa, Mohlomphehi Letona!

Lepolesa lena le lesoeu le lelelele (lebitso la hae kea le tseba feela ke bona eka ke eena ea le robileng) ha a qeta, ke ntse ke bua le ‘m’e enoa, o akhetse lipampiri holim’a tafole ha a qeta a itsoela. Nahana batho ba neng ba le mono, Ntate, ba tlile ts’ebelletsong ba le at the reception hore na ba bone pono ea mofuta ofeng.

Ba ne ba nkile lithunya tse kholo hoo ke ipotsang hore na u re u ea moreneng ka sethunya u re u thusoe, Morena oa Sehlooho a fane ka bopaki! Le bopaki bono boo ba neng ba bo batla ba ka be ba ntse ba bo botsitse le Local Government hore na ka 1985 motho eo ho thoeng Ponts’o Mathealira e ne e le Morena na?

Ke ne ke sa ntsane ke le High School, ke ne ke e-s’o nyaloe le mona feela ba fihla ba hobosa Ofisi ea ka ka tsela eno.

Ntate, ke kopa hore u k’u mp’u re khalemelle bona!

E ‘ngoe hape eo ke e hlokometseng ea liqholotso, batho bana ba hau, Ntate, ba tl’o re jalla mofere-fere ntle le hore u hl’u etse instrument e tl’o ba sebetsa. Ha ba na lekunutu! Ha ba fihla ho motho ba re, “re joetsitsoe ke ‘nyeo hore uena u iphile sets’a!” Ha ba re, “re na le litokomane ke tsena tse pakang hore sets’a sena ke sa ‘Muso ka hona nts’a tsa hau haeba u re sets’a ke sa hau.” Ha ba etse joalo! Hape  ha ba ee Makhotleng a Molao leha ba qosuoe. Nyeoe e ntse e thethebetse Hlotse mane, hobane ‘na ka ‘nete ke ile ka re, “Morena, ha re qose batho bana, ha ba re hlomphe!”

Kea leboha, ‘M’e.

MADAM PRESIDENT: Khele! Ra utloa nyenyeletso e ngata feela!

HON SENATOR L. TAU: Kea leboha, Mohlomphehi Mookameli oa Ntlo.

Ka ‘nete ke leboha Setho se Khabane ha se ntlhokomelisitse taba ena, ‘me ke tla e nka mofao ke lule fats’e le bahlanka bao. Mohlomong ke be ke meme Setho se Khabane hore re tl’o lula fats’e hore re shebisane taba ena le boits’oaro bono bo joalo re bo khalemele.

Ha rea lebella taba e joalo hobane ke Bosebeletsing ba Sechaba, ‘me sechaba se tlameha hore se atameloe ka tlhompho!

Ka ‘nete ke leboha ha a ntlhokomelisitse. Ekare a ka be a ile a hla a ntlhokomelisa pele, ebe ke ile ka ba bitsa ka ba khalema, hobane ‘nete sebele bona ke Bahlanka ba Sechaba ‘me ba lokela ho ba taolong ea sechaba.

Ka ‘nete kea leboha, ke tla e sebetsa taba ena, Mohlomphehi.

HON. SENATOR M. MOKHATHALI: Ke leboha, Madam President. Ke hlomphe Litho tse Khabane tsa Ntlo ea Senate.

‘Na potso ea ka e nyenyelletsang ke hore na ho thepa e kang makoloi eo batho ba seng ba ile ba nka lilemo tse ngata tse fetileng ba ntse ba li sebelisa, e ka ‘na eaba a bile a felletse matsohong a bona, na ho tlo etsuoa joang?

Ke etsa mohlala ka hore ke tseba hore M.C.A (eane ea pele ha ke tsebe hore na e bitsoang) ha e qeta ho koala mosebetsi e na le koloi eo e ileng ea e fa Lekala la Gender, empa koloi eo e ile ea itsamaela ka motho Ha Mamathe mane eaba koloi ea motho. Ke khale hoo ke nahanang hore moo e teng e ka ‘na eaba le moo e teng e se e tsofetse. Joale ke re na ho etsoa joang? Na ho tla khutleloa morao hore le bona ba li lefe na?

MADAM PRESIDENT: Ke be ke botse feela, Letona le Khabane, hore na team ee e bopiloe ka Bahlanka ba ‘Muso, e seng private ka mokhoa oo mohlomong batho ba ka bang private ebe ha ba na boitsebiso ba ‘Muso, ho re, ‘re batho ba ‘Muso’?

HON SENATOR L. TAU:  E ea Mohlomphehi, haholo joang, e le haeba  joale  ho ile hoa fumaneha hore thepa ea Muso e il’a ba matsohong a sa lokelang hore e be eho ’ona, joale e se ebile e utloile bohloko. Ho lokela ho be le methati e lateloang ho bona hore Muso ebe kamor’a thepa e ileng ea senyeha o etsoa compesante joang. ’Me ha nyanyeletso ebile teng ts’alo-morao e tla ba teng ka mokhoa o makhethe, e se ka mokhoa oane oo Setho se Khabane se buileng ka oona. Empa bophethise bo tla ba teng moo ho bonahalang thepa ea Muso e senyoa.

HON SENATOR M. KANETSI: Ke u hlomphe, Madam President le Tafole ea hau le Bahlomphehi kaofela le rona bohle ba teng ka mona.

Ke ne ke re mohlomong ho ka ba molemo –  ntle le haeba e etsahetse taba eo, Mohlomphehi Tau, ebe ha re aware ka eona hore na ho tlalehoa kae, linomoro li phatlalatsoe, moo ho ka tlalehoang teng ha re bona bothata bo joalo.

 Ehlile li teng lits’a, li ngata Stadium Area mona. Ehlile batho ba ituletse feela kahar’a matlo a Muso, ebile b’a bitsa a bona. Kannete ehlile re tla leboha ha re ka ra fumana Li-nomoro tse joalo.

HON. SENATOR L. TAU: Kea leboha, Mohlomphehi.

 Sehlopha se na le ea ikarabellang litabeng tsa Likamano le sechaba, e leng Public Relations-empa se boetse se na le Nomoro e joalo, eo ke tla etsa hore litaba tse joalo ke li fe Tafole ele hore e tle e li akhele ka ho Group ea Bahlomphehi, ba tle ba iphumanele tsona.

Kea leboha, Mohlomphehi.

HON. SENATOR R.P.L. PEETE: Kea leboha, ’M’e President.

Ke ne ke botsa, Ntate Minister –  che, ke utloa a nts’a  araba hantle kannete. Empa ke ne ke re ke utloisise hantle, ke mona moo u reng ho na le matlo a entsoeng transfer ho batho ka bo-mong. Ke teng moo ke sa utloisiseng hantle. Kapa che, u bolela hore batho baa-eleng Bahlanka ba kalimang matlo a Muso?

Ke ne ke re u tl’u hlakise hona mono.

 Ke boetse hape, Ntate, ke rata ho utloisisa ena ea likoloi tsa Muso tse John Williams hore na likoloi tsee tsa Muso tse John Williams u kaba le any idea hore na Muso oa Lesotho o n’o kolota Chelete e kae?

Ke hobane ke utloisisa thepa e kang  koloi ea Mecerdes Benz haeba e il’o etsoa abandon on John Williams in Bloemfontein, eba e il’o bolla mono –  le hore na e se ele nako e kae lilemong, ekaba bohlokoa hore re tsebe hore na Naha e lahleheloa hakae, re tle re tsebe ho bona hore na kannete Lekala le ikarabellang le ntse le etsa enough effort.

Haeba re tla re likoloi tsa Muso tsa boleng bo kang boo ba likoloi tsa Matona, ebe re il’o li tlohella John Williams –  hoja  e mpe e be li fuoe Marena a Sehlooho, hobane le ntse le khonne ho fa ma-Councillor likoloi! Che, hase le hampe and I am not even complaining; ebile I like it!

...[laughter]

…bane ba tsamaea distance e telele haholo, kea tseba, ha ba il’o hatela. Ebile ke ntse  ke bona hore li ntse li se enough. Feela le Marena a Sehlooho in the same manner, ba sebetsa kamatla haholo, ebile ba imeloa haholo ke mosebetsi ka lebaka la tlhokahalo ea makoloi kapa bo-sieo ba transport e adequate.

 Ke batla re utloe na likoloi tseo, le matlo ao ho thoeng a fuoe batho ka bo-mong – u ke u re fe tlhakisetso e hlakileng, Ntate Minister.

Kea leboha, Ntate.

MADAM PRESIDENT: Pele u araba, Hon. Minister, ruri ke ne ke re le ‘na ke mpe ke tlatseletse hona mono feela hore rona re le Senate re mohlala o phelang oa makoloi a Mecerdes Benz a  li Sedan a neng a  palangoa pele, a grey, ha esale a isoa ka mane ka moo ho n’o  thoe a il’o etsoa auction –  kapa a il’o  etsoa joang?

Ua tseba makoloi ao  a feletse hona mono, a retluoe hona mono, hoo  ke hore ke ipotsang hore ho se ho bile ho na le a mabeli hona tjena, a li-Prado ao re lokelang re a ise ka moo re se re a beile Ofising mona, kannete!

Re  se re ntse re ikopela hore re thusoe hore re a  etse auction.  Re bone ts’enyo e ts’abehang!

  Litaba tseno ha ke feta ho tsona, Mohlomphehi oa ka, ke ne ke re ena ea lits’a tsa Muso, tsona maoba ha re ne re ile ha Motlotlehi mane Matsieng, ke bone sets’a seo ha re ne re hola Matsieng  mono re ne re tseba ele mapoleseng.  Ha ke e-s’o bone boemo bo tlontlollang hakaalo motseng oo re nkang ele motse o moholo oa Motlotlehi, moo mapolesa a lulang ele Police Station –  e le lithako! ‘Na ke ile ka qala ka hore re mpe re hloekise taba eo, ka hore boemo boo kannete ha batho ba ntse ba ea, ba il’o lumelisa Motlotlehi ba bona maemo a joalo? Ka ‘nete ke maemo a sa khahliseng ho hang, a bonts’a re se batho ba itlhomphang.

 U ka tsoela…

…le hona ho  li etsa auction lits’a tseno haeba mohlomong li Muso o hlotsoe ho ka li etsa develop –   li ka rekisoa.

Empa hee, Setho se Khabane  – ebile,  Hon. Senator Minister, u ka tsoela pele .

HON SENATOR L.TAU: Kea leboha, Mohlomphehi.

 Taba ena ea matlo kapa lits’a –  haholo matlo a entsoeng transfer ho batho ka bo-mong ehlile e lokela ho fatisisoa kathata hobane u tla fumana hore a mang a ‘ona ehlile b’a entse  transfer ho batho hantle ka molao, le ka litumellano. Ke etse mohlala, ha ho ne ho hahoa seemelo sa makoloi sena se seputana, ho na le batho ba ileng ba etsoa allocate hoa mang a matlo a Muso ho ba buseletsa. Ha ho ne ho hahoa new State House,  ho na le tse ling tsa lits’a tseo mohlomong ho ileng hoa kena-kenoa le tsona ea ba batho ba buseletsoa ka tse ling tsa lits’a tsa Muso kapa matlo a Muso. Eleng ho re tse ling u tla fumana hore li entsoe transfer  ka nepo le ka morero le ka molao.  A mang ‘ona kannete batho ba se ba fetohile, ba ipehile; ke lebaka lena ho tlamehang ho etsoe verify hore na eleng ‘ona ke afe.

 Ea likolo tsena tse Bloemfontein – ehlile mofuta ona oa likoloi tse senang moo li lokisoang teng kahar’a Naha ka mona, Bahlomphehi, ehlile eba bothata.  Ke batla ke hle ke etse mohlala ka e ‘ngoe ea koloi tseo ke ntseng ke e alinngoe feela ho e sebelisa mosebetsing oa ka oa letsatsi le letsatsi, hore e ile ea ea Bloemfontein  ka September, empa ke hona e-nang le beke e khutlile; feela e le khale e qetuoe ho lokisoa!Taba e le hoban’eng –  hobane ka ‘nqane hore  ba lokise kapa bo-mechanic ka ‘nqane li-workshop ha li nke li-order tsa  ‘Muso oa Lesotho. Joale the process ea hore ho tl’a  patala ehlile e sokolisa haholo hoo, hle!

 Ke etse mohlala ka eona ena eso hore re qeteletse re kopa kapa Lekala le kopa garage e ‘ngoe eo re e sebelisang Maseru hore e ba patale. Joale ba tla  etsa reimburse workshop e joalo mona hae. Haeba lea nkutloa na ke r’eng  Bahlomphehi!

  Eleng ho re e-ba process e telele haholo! Joale empa tsena tse ntseng li le hona mane John Williams le libakeng tse ling Bloemfontein.  Mohlomphehi Morena oa Mats’ekha, re tla fumana lintlha tsa teng ho fumana hyore na li se li e-na le litjeo tse kae.

 Ka mokhoa o ts’oanang le tsona ke tla li fa Setulo ele hore for information ea Bahlomphehi ba tle ba tsebe ho bona hore na ke tsa mofuta ofe.

Setulo se boetse se buile ka likoloi tse fellang moo esale li lula teng. Bahlomphehi, sehlopha sena ha re tla se qala e ne ele hobane se ne se entsoe trigger ke observation ea makoloi a neng a le kae-kae pel’a sepetlele sa Butha-Buthe, ao mohlomong u s’u holile ho a feta! Ke hore feela u bona hore ke makoloi a Muso.  E ‘ngoe ea tsona ehlile ele Mercedes Benz!

Ua ipotsa na li ema nako e telele hakae?

Tse ling li libakeng tse ling tseo motho u ke keng ua bua ka tsona kahar’a toropo ea  Maseru ka mona, tseo ho bonahalang esale li ema mono. E ‘ngoe re sa tsoa hlokomelisoa haufinyane kae-kae at garage e ‘ngoe e keneletse hare mane, feela e ntse e ngotse Li-nomoro tsa ‘Muso ho bonahala e s’e e le maroele ke nako e telele e eme.

 Eleng ho re ehlile thepa e ngata haholo ea Muso e fetohileng lefa la eng-eng.

’Me kannete ho bohlokoa ke hore ha thepa ena e bokeletsoe, ha ho nepahale hore motho kapa ‘Muso a be le thepa, ebe thepa eno ha e sebelisoe. So, eleng ho re re tla fihlela boemong boo re tla re ha re etsa compile sesiu se lekaneng, re bone na a etsoa li-hazzard joang a mpe a fete,  hobane joale ha u ntse u a bolokile joalo a nts’a u turela le ho u turela   hore ebe a mono, a nts’a u senyehela.

Re tla sheba, Mohlomphehi, hore na re ka etsa khothaletso efe ka nako ea teng.

Kea leboha, Mohlomphehi.

MADAM PRESIDENT: Ho bonahala Lipotso li felile kaha e ne e le Letsatsi la Lipotso. Ka hona, Ntlo e ea Koala, e tla boela e kena ka letsatsi le hlahlamang, e leng hosane ha hora ea Leshome e fetile ka metsotso e Mashome a mararo.

ADJOURNMENT

Thereupon, Madam President adjourned the House without question put, pursuant to Standing Orders 16(3).

The House Adjourned accordingly at 11:16 a.m.